Nguy cơ nhiễm virus hợp bào hô hấp (RSV) ở trẻ em

NTTU – Virus hợp bào hô hấp (RSV – Respiratory Syncytial Virus) là một loại virus đường hô hấp phổ biến, gây nhiễm trùng tại mũi, họng và phổi. Các triệu chứng do RSV gây ra thường không đặc hiệu, khiến việc phân biệt với cảm lạnh thông thường hoặc các virus đường hô hấp khác như cúm hay COVID-19 trở nên khó khăn

RSV thường lây lan theo mùa, chủ yếu vào mùa thu và mùa đông, cùng với nhiều loại virus đường hô hấp khác. Tại nhiều khu vực, mùa dịch RSV thường đạt đỉnh vào khoảng tháng 12 và tháng 1.

Cấu tạo của RSV

Dịch tễ

RSV có thể gây nguy hiểm đối với trẻ sơ sinh và một số trẻ nhỏ, đặc biệt là những trẻ thuộc nhóm nguy cơ cao. Ước tính trên toàn cầu, RSV gây ra khoảng 30 triệu ca nhiễm trùng đường hô hấp cấp mỗi năm; trong đó có hơn 3,6 triệu ca phải nhập viện và khoảng 100.000 ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi.

Tại Hoa Kỳ, mỗi năm có khoảng 58.000–80.000 trẻ em dưới 5 tuổi phải nhập viện do nhiễm RSV.

Tại Việt Nam, các nghiên cứu cho thấy RSV chiếm khoảng 25–28% các trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp cấp ở trẻ nhỏ và là nguyên nhân của 32–48% các ca viêm phổi cộng đồng ở trẻ dưới 2 tuổi.

Đối tượng dễ mắc

Trẻ em là nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh nghiêm trọng do RSV bao gồm:

• Trẻ sinh non;
• Trẻ sơ sinh dưới 12 tháng tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 6 tháng tuổi;
• Trẻ em dưới 2 tuổi mắc các bệnh nền ảnh hưởng đến phổi, tim hoặc hệ miễn dịch;

Con đường lây nhiễm

Virus RSV có khả năng lây lan rất nhanh từ người sang người, chủ yếu thông qua tiếp xúc gần với các giọt bắn chứa virus được phát tán khi người nhiễm bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc thở mạnh. Một người nhiễm RSV có thể lây cho người khác từ 1–2 ngày trước khi xuất hiện triệu chứng và tiếp tục lây trong suốt thời gian mắc bệnh.

RSV có thể tồn tại nhiều giờ trong môi trường bên ngoài, đặc biệt trên các bề mặt cứng, nhẵn như bàn, tay nắm cửa, thanh chắn cũi, đồ chơi… Trong khi đó, virus thường tồn tại trong thời gian ngắn hơn trên các bề mặt mềm như khăn giấy hoặc trên da tay.

Người khỏe mạnh có thể bị nhiễm RSV khi chạm vào các bề mặt hoặc vật dụng có chứa virus, sau đó đưa tay lên mắt, mũi hoặc miệng. Theo các chuyên gia y tế, RSV là virus có khả năng lây nhiễm rất cao, đặc biệt trong môi trường tập thể và ở trẻ nhỏ, nếu không thực hiện tốt các biện pháp phòng ngừa.

Triệu chứng lâm sàng

Sau khi nhiễm virus RSV, người bệnh thường xuất hiện triệu chứng trong vòng 4 – 6 ngày. Các biểu hiện lâm sàng của nhiễm trùng RSV thường bao gồm:

• Sổ mũi
• Nghẹt mũi (tắc nghẽn đường hô hấp trên)
• Giảm cảm giác thèm ăn
• Ho
• Hắt hơi
• Sốt
• Thở khò khè (dấu hiệu tổn thương đường hô hấp dưới)

Các triệu chứng này thường xuất hiện theo từng giai đoạn chứ không đồng thời ngay từ đầu.

Triệu chứng điển hình

Ở trẻ sơ sinh, biểu hiện của nhiễm RSV có thể không điển hình, đôi khi chỉ bao gồm: cáu kỉnh, giảm mức độ hoạt động và khó thở, khiến việc phát hiện bệnh trở nên khó khăn hơn.

Phần lớn các trường hợp nhiễm RSV gây bệnh nhẹ, với triệu chứng tương tự như cảm lạnh thông thường. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, đặc biệt ở trẻ nhỏ và các đối tượng nguy cơ cao, RSV có thể gây bệnh cảnh nặng, bao gồm:

• Viêm tiểu phế quản (viêm các đường dẫn khí nhỏ trong phổi)
• Viêm phổi (nhiễm trùng phổi)

Những trường hợp này cần được theo dõi sát và can thiệp y tế kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm.

Chẩn đoán và điều trị

Hiện nay chưa có thuốc kháng virus đặc hiệu để điều trị nhiễm RSV. Do đó, việc điều trị chủ yếu mang tính hỗ trợ nhằm giảm triệu chứng và phòng ngừa biến chứng.

Trẻ mắc bệnh cần được:

• Bù đủ nước
• Kiểm soát sốt theo chỉ định y tế
• Vệ sinh đường hô hấp, hút dịch mũi khi cần thiết
• Hỗ trợ thở oxy hoặc thở máy trong các trường hợp nặng

Các bác sĩ khuyến cáo phụ huynh không tự ý sử dụng kháng sinh vì RSV là bệnh do virus, kháng sinh không có tác dụng điều trị và việc lạm dụng có thể dẫn đến kháng thuốc cũng như các tác dụng không mong muốn.

Việc chẩn đoán RSV thường được thực hiện bằng:

• Test nhanh kháng nguyên
• Xét nghiệm PCR

Trong đó, xét nghiệm PCR có độ chính xác cao, đồng thời có thể phát hiện nhiều tác nhân virus đường hô hấp khác trong cùng một mẫu bệnh phẩm, giúp bác sĩ đánh giá đầy đủ tình trạng nhiễm trùng và lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp.

Test thử nhanh Bioline™ RSV

Phòng ngừa

Cách ngăn ngừa sự lây lan của RSV:

• Thực hiện vệ sinh tốt, bao gồm che miệng khi ho hoặc hắt hơi, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn và vệ sinh các bề mặt thường xuyên tiếp xúc như tay nắm cửa, đồ chơi, bàn ghế.
• Khi có dấu hiệu ốm, cần ở nhà, hạn chế tiếp xúc với người khác, đặc biệt là trẻ nhỏ, để tránh lây lan virus.

Biện pháp bảo vệ trẻ khỏi RSV:

Theo khuyến cáo của CDC (Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ), hiện nay có hai biện pháp chính giúp bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ mắc bệnh nặng do RSV:

• Tiêm vắc xin RSV cho phụ nữ mang thai, giúp truyền kháng thể thụ động từ mẹ sang thai nhi, bảo vệ trẻ trong những tháng đầu đời.
• Tiêm vắc xin hoặc sử dụng kháng thể đơn dòng phòng RSV cho trẻ sơ sinh và một số trẻ lớn hơn có nguy cơ cao, theo chỉ định của cơ sở y tế.

DS. Trần Thủy Tiên – K. KTXNYH (tổng hợp)